3 zvikonzero zvisingakundiki zvekusarudza mazai iri World Health Day!
Zuva reWorld Health Day 2023 rinoratidza makumi manomwe neshanuth mhemberero yeWorld Health Organisation (WHO). Gore rino inguva yakanaka yekufungisisa nezvehupenyu hwakavandudzwa mukati memakore makumi manomwe nemashanu apfuura nekuda kwekubudirira kwehutano hweveruzhinji. Iwo zvakare mukana wekukurudzira chiito kune gadzirisa matambudziko aripo ehutano uye tora matanho akakosha kune ramangwana rine hutano kune vese.
Zai inzvimbo yekudya inowanikwa nevakawanda, yakazara nekudya kwakakosha uye mapuroteni emhando yepamusoro. Izvi inoshanda zvakasiyana uye ine simba package inogona kuramba ichivandudza zvakananga hutano hwevanhu pasirese, ichidzivirirawo pasi redu.
Tsvaga zvikonzero zvitatu zvinoshamisa kuti mazai isarudzo ine hutano kune ese aya World Health Day.
1. Kukosha kuutano hwevanhu
Sechikafu chemhando yepamusoro, mazai ane huwandu hwakakura hwezvinovaka muviri, zvakakosha pakudya kune hutano, kwakadzikama. Mazai anopfuura kungovawo zvawo; zai rimwe hombe rine 13 mavhitaminzi anokosha uye 6g yemapuroteni, zvichiita kuti uve noutano hwakanaka muupenyu hwako hwose, kubvira paucheche kusvika pakukwegura!
Protein inodiwa pakukura kwemhasuru, kupora, nekuchengetedza, uye mazai ane ese 9 amino acids achivaita puroteni yakakwana kana yemhando yepamusoro1.
Zvidzidzo zvakaratidza kuti mazai anogona kuita basa rakakosha kuderedza kushaya zvokudya zvinovaka muviri uye urombo hwemapuroteni mumapoka anotambura akaita semadzimai akazvitakura nevana. Somuenzaniso, kumwe kuongorora kwakaratidza izvozvo mazai akadzikisa stunting muvana ne 47%2. Izvi zvakakoshera nharaunda dzine mari yepasi nepakati dzinovimba nezvinokwanisika uye zvinogoneka zvechikafu chekudya.
Uyezve, nekuda kwekunyorova kwavo uye nyore kugaya, mazai anga ari yakaratidza kuderedza mikana ye sarcopenia - kurasikirwa kwemaskeletal muscle mass nekuda kwekukwegura3.
Pamusoro pekuve mapuroteni emhando yepamusoro, mazai ariwo a tsime guru rezvinowanzoshomeka asi zvakakosha micronutrients zvakadai se, choline, vhitamini A uye vhitamini D4.
Mazai maviri chete anopa 82% yemazuva ese vhitamini D zvinodiwa, 50% yemazuva ese folate zvinodiwa uye 40% yemazuva ese selenium zvinodiwa.1, zvichiita kuti dzive nezvokudya zvakawanda, ne zvakadzikira zvakatipoteredza uye mutengo wemitengo pane mamwe mhuka-protein chikafu masosi5.
2. Inowanikwa kune vese
Mazai anowanikwa zvakanyanya sezvaanoita inogona kugadzirwa gore rose, pasi rose! Zvisinei, iyo indasitiri inogara ichitora matanho ekuita kuti mazai awedzere kuwanikwa munzvimbo dzinoshandiswa zvishoma.
Iyo International Egg Foundation (IEF) yakavambwa kuti igadzire yakazvimiririra uye yakagadzikana chikafu chinopihwa ne kuvandudza ruzivo rwemunharaunda, hunyanzvi uye bhizimusi muhuwandu hwemapuroteni husina kukwana, kuwedzera kushandiswa uye kugadzirwa kwenzvimbo yeprotein yepamusoro kuburikidza nemazai.
Munhu mumwe chete pavatanhatu pasi rose anovimba nekurima kuti vawane chouviri, zvichiita kuti ive raramo kunharaunda zhinji dzekumaruwa. IEF inopa makosi ekudzidziswa kuvarimi vemazai vari kumatunhu ane mari shoma, vachivapa simba rekuita tanga kuzviriritira kwekudya kune simba kudyisa mhuri dzavo nenharaunda, uye kuvandudza hutano hwavo hwese6.
Mukuwedzera, rubatsiro runotsigirawo zvirongwa zvekudyisa zvekupindira, kugovera mapuroteni ezai kune vacheche nevana munzvimbo dzekudya kunovaka muviri. Nerutsigiro rwemuzvinabhizimusi wesainzi, Dr Fabien De Meester, IEF yakagadzira nzira yekuchengeta mazai fresher kwenguva yakareba pasina firiji, zvichibatsira kuwanika kunharaunda dzepasi rose, kunyanya idzo dziri munyika dzine mari yakaderera nepakati.
3. Sustainable source yeprotein
Havasi ivo chete a mapuroteni emhando yepamusoro, iwo zvakare akaderera maitiro mapuroteni sosi. Muchokwadi, mazai ane yakaderera greenhouse gasi (GHG) emissions pagiramu reprotein kana ichienzaniswa nemamwe akajairika mapuroteni emhuka.7 - naizvozvo, kutsigira mapuraneti UYE hutano hwevanhu.
Pamusoro pezvo, pagiramu reprotein, kugadzirwa kwezai kunoda kusvika 85% pasi pemvura pane mamwe mapuroteni emhuka.8.
Uyezve, mabhizimisi emazai pasi rose akazvipira kutsvaga nzira itsva dzekugadzira mazai nenzira dzinochengetedza zvakatipoteredza. Semuyenzaniso, mugadziri wemazai ari kuNetherlands akagadzira bhizinesi rake kumativi ose kusarerekera kabhoni, kugara zvakanaka kwemhuka, uye kushandisa chikafu chakawanda pakudya kwezvipfuyo9. Zvichakadaro, muCanada, nyika yacho purazi rekutanga net-zero yakabudirira kugadzira mazai kubvira 2016, iine matura akawanda akafanana ave kushanda10.
Kunaka kwese-kwese!
Sechikafu chinokwanisika, chinowanikwa, uye chakasimba, mazai anogona kuita basa rakakosha kumunhu wese, pasirese, achiita seanokonzeresa ramangwana rine utano kwatiri tose.
Zuva reWorld Health Day rino, tibatanei mukucherechedza kuti sei zai rinogona kubatsira mukupedza kushaya zvokudya zvinovaka muviri pasi rose nenzira inochengetedza zvakatipoteredza!
References
2 Washington University muSt Louis (2017)
3 MJ Puglisi naML Fernandez (2022)
4 Y. Papanikolaou naVL Fulgoni (2020)
6 International Egg Foundation (2022)
7 World Resources Institute (2016)
8 MM Mekonnen uye AY Hoekstra (2010)
10 Varimi Vezai veCanada (2020)
Pemberera incredible zai!
IEC yakagadzira social media toolkit kuti ikubatsire kupemberera World Health Day 2023 nemazai. Iyo kit yezvishandiso inosanganisira yakanyatsogadzirwa sampuli mifananidzo, vhidhiyo uye kutumira mazano e Instagram, Facebook ne Twitter, ese akagadzirira kutorwa uye kugovaniswa!
Dhaunirodha zvishandiso zveWorld Health Day (Chirungu)
Dhaunirodha zvishandiso zveWorld Health Day (Spanish)