Mabaka a 3 a ke keng a hlōloa a ho khetha mahe ka Letsatsi lena la Lefatše la Bophelo bo Botle!
Letsatsi la Lefatše la Bophelo la 2023 le tšoaea matsatsi a 75th sehopotso sa Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo (WHO). Selemo sena ke nako e ntle ea ho nahanisisa ka bophelo bo ntlafetseng lilemong tse 75 tse fetileng ka lebaka la katleho ea bophelo bo botle ba sechaba. Hape ke monyetla oa ho susumetsa ketso ho sebetsana le mathata a hona joale a bophelo bo botle 'me u nke mehato ea bohlokoa ho isa bokamoso bo botle bakeng sa bohle.
Lehe ke mohlodi wa dijo o fihlellehang hohle, o pakilwe ka dimatlafatsi tse bohlokwa le protheine ya boleng bo hodimo. Sena sephutheloana se rarahaneng le se matla e ka tsoela pele ho ntlafatsa ka kotloloho liphello tsa bophelo bo botle ba batho lefatšeng ka bophara, ha e ntse e sireletsa polanete ea rona.
Fumana mabaka a mararo a makatsang ao mahe e leng khetho e nepahetseng bakeng sa Letsatsi lena la Lefatše la Bophelo bo Botle.
1. Bohlokoa bakeng sa bophelo bo botle ba batho
Joaloka lijo tse monate tsa tlhaho, mahe a na le mefuta e mengata ea limatlafatsi, e hlokahalang bakeng sa phepo e nepahetseng, e leka-lekaneng. Mahe ha se seneke feela; lehe le le leng le leholo le na le 13 livithamine tsa bohlokoa le 6g ea protheine, ho tlatsetsa bophelong bo botle ba ’mele bophelong bohle ba hao, ho tloha boseeng ho isa botsofaling!
Protheine e hlokahala bakeng sa kholo e sebetsang ea mesifa, ho hlaphoheloa, le tlhokomelo, le mahe li na le li-amino acid tse 9 kaofela tse li etsang protheine e felletseng kapa ea boleng bo holimo1.
Liphuputso li bontšitse hore mahe a ka phetha karolo ea bohlokoa ho ho fokotsa khaello ea phepo e nepahetseng le bofuma ba protheine lihlopheng tse tlokotsing joalo ka bakhachane le bana. Ka mohlala, phuputso e ’ngoe e fumane seo mahe a fokotsitse ho holofala baneng ka 47%2. Sena ke sa bohlokoa bakeng sa baahi ba meputso e tlase le e mahareng ba itšetlehileng ka mehloli ea lijo e fumanehang habonolo le e fumanehang bakeng sa phepo.
Ho feta moo, ka lebaka la sebopeho sa 'ona se bonolo le ho cheka lijo habonolo, mahe a bile teng e netefalitsoeng ho fokotsa menyetla ea sarcopenia - tahlehelo ea mesifa ea masapo ka lebaka la botsofali3.
Ntle le ho ba mohloli oa protheine ea boleng bo holimo, mahe a boetse ke a mohloli o moholo oa li-micronutrients tse haellang hangata empa e le tsa bohlokoa joalo ka choline, vithamine A le vithamine D4.
Mahe a mabeli feela a fana ka 82% ea litlhoko tsa letsatsi le letsatsi tsa vithamine D, 50% ea litlhoko tsa letsatsi le letsatsi tsa folate le 40% ea litlhoko tsa letsatsi le letsatsi tsa selenium.1, ho etsa hore li be le phepo e ngata, ka ditjeho tse tlase haholo tsa tikoloho le ditheko ho feta mehloli e meng ya dijo tsa protheine ya diphoofolo5.
2. E fumaneha ho bohle
Mahe a fumaneha hohle joalo ka bona e ka hlahisoa selemo ho pota, lefatšeng ka bophara! Leha ho le joalo, indasteri e lula e nka mehato ea ho etsa hore mahe a fumanehe le ho feta libakeng tseo tšebeliso ea tsona e leng tlaase.
International Egg Foundation (IEF) e thehiloe ho theha phepelo ea lijo e ikemetseng le e tšoarellang ka ho nts'etsapele tsebo ea lehae, boitseanape le boitsebelo khoebong ka batho ba haelloang ke protheine, ho eketsa tšebeliso le tlhahiso ea lehae ea protheine ea boleng bo holimo ka mahe.
Motho a le 1 ho ba 6 lefatšeng ka bophara o itšetlehile ka temo bakeng sa mokhoa oa ho iphelisa, e leng se etsang hore e be mokhoa oa bophelo ho baahi ba bangata ba mahaeng. IEF e fana ka lithupelo bakeng sa lihoai tsa mahe libakeng tse nang le meputso e tlase, e ba fa matla a ho ho theha mehloli e ikemetseng ea phepo e matla ho fepa malapa le sechaba sa bona, le ho ntlafatsa bophelo ba bona ka kakaretso6.
Ho feta moo, mokhatlo oa liphallelo o boetse oa tšehetsa mananeo a ho fepa ka ho kenella, ho aba protheine ea mahe ho masea le bana libakeng tsa tlhoko ea phepo e nepahetseng. Ka tšehetso ea rakhoebo oa saense, Ngaka Fabien De Meester, IEF e thehile mokhoa oa ho boloka mahe e nchafatsa nako e telele ntle le sehatsetsi, ho thusa ho fihlella sechaba lefatšeng ka bophara, haholo-holo linaheng tse nang le meputso e tlase le e bohareng.
3. Mohloli o tsitsitseng oa protheine
Hase feela hore ba a protheine ea boleng bo holimo, hape ke mohloli oa protheine e nang le tšusumetso e tlase. Ebile, mahe a na le likhase tse tlase tsa greenhouse gas (GHG) ka gram ea protheine ha a bapisoa le mehloli e meng e tloaelehileng ea protheine ea liphoofolo.7 - ka hona, ho tšehetsa bophelo bo botle ba polanete LE batho.
Ho feta moo, ka gram ea protheine, tlhahiso ea mahe e hloka metsi a ka tlase ho 85% ho feta mehloli e meng ea protheine ea liphoofolo.8.
Ho feta moo, likhoebo tsa mahe lefatšeng ka bophara li ikemiselitse ho fumana mekhoa e mecha ea ho hlahisa mahe ka mekhoa e tsitsitseng ea tikoloho. Ka mohlala, moetsi oa mahe ea Netherlands o thehile khoebo ea bona ho pota-pota ho se nke lehlakore ka khabone, boiketlo ba liphoofolo, le ho sebelisa lijo tse setseng bakeng sa phepelo ea liphoofolo9. Ho sa le joalo, Canada, naha ea polasi ea pele ea net-zero esale e hlahisa mahe ka katleho ho tloha ka 2016, e nang le meliko e mengata e ts'oanang e se e sebetsa10.
Molemo o phethahetseng!
E le mohloli oa lijo tse theko e tlaase, tse fihlellehang, le tse tšoarellang, mahe a ka bapala karolo ea bohlokoa bakeng sa motho e mong le e mong lefatšeng ka bophara, a sebetsa e le mohloli oa bokamoso bo botle ho rona bohle.
Letsatsi lena la Lefatše la Bophelo bo Botle, kopanela le rona ho keteka joang lehe le ka kenya letsoho ho felise khaello ea phepo e nepahetseng lefatšeng ka bophara ka tsela e baballang tikoloho!
References
2 Univesithi ea Washington e St Louis (2017)
3 MJ Puglisi le ML Fernandez (2022)
4 Y. Papanikolaou le VL Fulgoni (2020)
6 International Egg Foundation (2022)
7 Setsi sa Lefatše sa Lisebelisoa (2016)
8 MM Mekonnen le AY Hoekstra (2010)
10 Balemi ba Mahe ba Canada (2020)
Keteka lehe le makatsang!
IEC e thehile sephutheloana sa lithulusi tsa mecha ea litaba ea sechaba ho u thusa ho keteka Letsatsi la Lefatše la Bophelo bo Botle la 2023 ka mahe. Setsi sa lisebelisoa se kenyelletsa litšoantšo tse entsoeng ka ho khetheha, livideo le litlhahiso tsa poso bakeng sa Instagram, Facebook le Twitter, kaofela li se li loketse ho jarolleloa le ho arolelanoa!
Khoasolla bukana ea lithulusi ea Letsatsi la Lefatše la Bophelo (Senyesemane)
Khoasolla bukana ea lithulusi ea Letsatsi la Lefatše la Bophelo (Sepanishe)