Ho boloka bokamoso bo tsitsitseng: 7 boitlamo ba indasteri ea mahe ho UN SDGs
'Sustainability' - taba ea bohlokoa lefapheng la temo - e tsoela pele ho susumetsa le ho theha indasteri ea mahe le ho feta 'me e ikemiselitse ho bapala karolo ea bohlokoa litloaelong tsa nako e tlang tsa tlhahiso.
Ho tšoarella ho akaretsa maemo a tikoloho, moruo le sechaba ’me ho hlalosoa ke Machaba a Kopaneng (UN) e le “ho finyella litlhoko tsa hona joale ntle le ho sekisetsa bokhoni ba meloko e tlang ho finyella litlhoko tsa bona”[1].
Ka 2015, baetapele ba lefats'e ba 193 ba ikemiselitse ho Maikemisetso a 17 a Ntshetsopele ya Moshwelella (di-SDG) tsa UN. Lipheo tsena li emela pono e kopanetsoeng ea ho felisa bofuma le ho se lekane sechabeng le ho sebetsana le phetoho ea maemo a leholimo ka 2030.
Har'a lipheo tse 17, Global Initiative for Sustainable Eggs (GISE) ea IEC e hloaile merero ea mantlha e 7 moo indasteri ea mahe ea lefats'e e seng e ntse e kenya letsoho.
Sepheo sa Bobeli: Zero Hunger
Ka 2020, UN e hakantse hore ho feta 30% ea baahi ba lefats'e ba haelloa ke lijo ka mokhoa o itekanetseng kapa o matla haholo, mme bana ba limilione tse 149.3 ba ka tlase ho lilemo tse 5 ba tsielehile. [2].
SDG 2 e ikemiselitse ho felisa tlala le khaello ea phepo e nepahetseng ho batho ba baholo le bana ka 2030 ka ho eketsa phihlello ea lijo tse bolokehileng, tse nang le phepo, le mahe e ka ba karolo ea tharollo.
Mahe a tsejoa e le protheine ea boleng bo holimo 'me a fumaneha ka bobeli le ho sebetsa ka mefuta-futa. Li na le bongata ba livithamini, liminerale le li-antioxidants tse hlokoang ke 'mele' me li netefalitsoe hore li amahanngoa le kholo e ntle, ts'ebetso ea kelello le kholo ea 'mele. [3].
Phuputso ea morao-rao mabapi le phello ea mahe ho phepo e nepahetseng ea bana le nts'etsopele ea Ecuador e fumane hore mahe a ka eketsa kholo ea bana ba banyenyane haholo mme a fokotsa ho ata ha stunting ka 47% [4].
Karolo eo mahe a ka e phethang ho loantša tlala e ananeloa ke likhoebo tsa mahe lefatšeng ka bophara, 'me ba bangata ba etsa boiteko bo matla ba ho etsa bonnete ba hore mahe a ka fuoa ba hlokang phepo e nepahetseng. Ka mohlala, the Mokhatlo oa Machaba oa Lehe (IEF) ho fana ka mefuta e mengata ea mananeo linaheng tse nang le chelete e tlaase le e bohareng, tse kang Mozambique le Uganda, moo ka ho fana ka lisebelisoa le koetliso, sechaba se matlafatsoa ho hlahisa mahe ka mokhoa o tsitsitseng, ho eketsa phihlello ea bona ea protheine ea boleng bo holimo.
Sepheo sa 3: Bophelo bo Botle le Bophelo bo Botle
Ho netefatsa bophelo bo botle le ho khothalletsa bophelo bo botle ka lilemo tsohle ke sepheo sa SDG 3. Ka lebaka la phepo ea bona ea limatlafatsi le bioavailability, mahe a na le bokhoni ba ho ntlafatsa ka ho toba liphello tsa bophelo bo botle ba batho ba baholo le bana lefatšeng ka bophara.
Mahe ke mohlodi wa boleng bo hodimo ba protheine mme a na le divithamini le diminerale tse 13. Sena se kenyelletsa ho haella ha li-micronutrients tse kang vithamine D, bakeng sa ho boloka sebopeho se phetseng hantle sa masapo le mesifa, le vithamine B12, bakeng sa ho fokotsa mokhathala.
Phepo ea mahe e boetse e pakoa liphuputsong tse ngata tsa saense ho ruisa bophelo bo botle ba mahlo, tsoelo-pele ea kelello, ts'ebetso ea tsamaiso ea 'mele ea ho itšireletsa mafung, le tsoelo-pele ea lesea. U ka fumana ho eketsehileng ka melemo ea phepo e nepahetseng ea mahe ho rona Leqephe la 'Phepo ea Lehe le Petsohang'.
Sepheo sa 4: Thuto ea Boleng
Thuto ea boleng bo phahameng bakeng sa bohle e bohlokoa bakeng sa ho netefatsa hore batho lefatšeng ka bophara ba fumana tsebo le tsebo e hlokahalang hore ba lule ba phetse hantle, ba fumane mesebetsi le ho iphelisa. Mahe a etsa tlatsetso e ntle lijong tsa baithuti ba lilemo tsohle - li na le choline e tšehetsang tsoelo-pele ea boko le ho tsepamisa mohopolo.
Indasteri ea mahe e ikemiselitse ho eketsa tlhokomeliso ea boleng ba mahe a ka fanang ka phepo e nepahetseng, tikoloho le mekhoa ea boipheliso.
Ka mohlala, Colombia, National Federation of Poultry Producers of Colombia (Fenavi), e matha 'The Golden Line of Nutrition Counselling for the Elderly' - tšebeletso ea thelefono e fanang ka thuto ea mahala ea phepo e nepahetseng mabapi le lijo tse phetseng hantle le karolo ea mahe ho meloko ea khale, ka tšehetso ea Mokhatlo oa Colombia oa Clinical Nutrition. Keletso e fanoa ke litsebi tsa bophelo bo botle 'me e etselitsoe motho ka mong.
Ho phaella moo, American Egg Board fana ka mefuta e mengata ea lisebelisoa tsa mahala sebakeng sa bona sa marang-rang tse rutang baithuti, ho tloha kerecheng ho isa sekolong se phahameng, ka melemo e mengata ea mahe, ka mahe a kenyellelitsoeng lithutong tse fapaneng tse kang lipalo le saense.
Mekhatlo e kang International Egg Foundation le eona e tsetela ho mananeo a thuto a kang 'Likolo tsa Mahe a Lefatše' - e fanang ka batho ba mahaeng ho pholletsa le Afrika ka litsebo tse hlokahalang ho ba lihoai tse atlehileng tsa mahe. Mananeo ana a khothalelitse mosebetsi, kholo ea moruo le bophelo bo botle ba phepo e nepahetseng.
Sepheo sa 8: Mosebetsi o Hlomphehang le Kholiso ea Moruo
SDG 8 e batla ho khothaletsa kholo e kenyeletsang le e tsitsitseng ea moruo, mesebetsi, le mesebetsi e hlomphehang bakeng sa bohle, 'me indasteri ea mahe e ka bapala karolo e ntle ho sena.
Tlhahiso ea mahe e se e ntse e le mohloli o moholo oa chelete bakeng sa baahi ba mahaeng lefatšeng ka bophara, 'me batho ba fetang limilione tse 4 ba hiriloeng ke lekala la mahe lefatšeng ka bophara. [5].
Basali ba etsa karolo e kholo ea lihoai (haholo-holo linaheng tse nang le chelete e tlaase le e bohareng), 'me ho na le boiteko bo matla ba indasteri ea ho eketsa kakaretso ena.
Ka mohlala, Egg Farmers of Canada (EFC) e tsamaisa a 'Basali ba Lenaneong la Indasteri ea Mahe' ho khothatsa moloko o latelang oa baetapele ba basali indastering ea mahe a Canada. Baemeli ba kopanela menyetla ea thuto, marang-rang, le liketsahalo tsa indasteri, ba haha maqhama le ho arolelana liphihlelo. Hajoale, 1/3 ea basebetsi ba Canadian Farm ke basali [6].
Ho utulla bokhoni bo felletseng ba litsebi tse nyane tsa indasteri ea mahe le ho khothaletsa boikopanyo bo mafolofolo ba ba bacha lekaleng lena, IEC e tsamaisa 'Lenaneo la Baetapele ba Mahe a Macha (YEL)'. Barupeluoa ba fuoa tataiso e tsoang ho batho ba baholo ba indasteri ea mahe le mekhatlo ea balekane ka lipuo, lithupelo tsa boetapele, lipuisano tse pota-potileng le menyetla e ikhethang ea marang-rang.
Sepheo se seng sa bohlokoa sa SDG 8 ke ho felisa mosebetsi o qobelloang, bokhoba ba sejoale-joale, bosholu ba batho, le tšebeliso e mpe ea bana. Ka 2018, WEO e ile ea amohela Qeto ea Consumer Goods Forum mabapi le mosebetsi o qobelloang - boitlamo bona bo entse hore indasteri ea mahe e be sehlopha sa pele sa lihlahisoa tsa lefats'e ho nka mehato ea ho ntšetsa pele litokelo tsa botho le maemo a hlomphehang a mosebetsi.
Sepheo sa 12: Tšebeliso le Tlhahiso e nang le Boikarabello
Sepheo sa SDG 12 ke ho ts'ehetsa mekhoa ea boipheliso ea meloko ea hajoale le e tlang ka ho netefatsa tšebeliso e nang le boikarabelo le mekhoa ea tlhahiso. Liqholotso tse ngata tse mahlonoko tsa lefats'e, joalo ka phetoho ea maemo a leholimo, tahlehelo ea mefuta-futa ea lihloliloeng le tšilafalo, li ka bakoa ke ts'ebeliso e mpe le e sa tsitsang le tlhahiso, e leng se etsang hore ho be bohlokoa ho nka khato.
Indasteri ea mahe e ikemiselitse ho hlahisa lijo tse matlafatsang tikolohong le ka litsela tse nang le boikarabelo, 'me likhoebo tse ngata tsa mahe lefatšeng ka bophara li se li entse boiteko bo matla ho finyella sepheo sena.
Ka mohlala, bahlahisi ba 10 ho ba 12 ba baholo ka ho fetisisa naheng eo ba hlahisang mahe Australia ba se ba sebelisitse mofuta o itseng oa matla a letsatsi mapolasing a bona. [8]. Ho feta moo, Canada, ho na le meliko ea li-zero, moo matla a sebelisoang ke moliko a lekanang le matla a matla a letsatsi a ka nchafatsoang sebakeng sa marang-rang. [9].
Ho hlahisa mahe ho ka boela ha e-ba joalo se chitja, ka dihlahiswa tsa ditshila hangata di kgutlisetswa hape tsamaisong ho hlahisa diphetho tse ding. Mohlala, moiteli o ka sebelisoa ho nontša lijalo tseo hamorao li sebelisetsoang ho fepa mealo - sena se fokotsa tlhoko ea lisebelisoa tse tsoang kantle le tšebeliso e eketsehileng ea matla.
Mahe a boetse a hlokomeloa ke World Resource Institute e le mohloli oa protheine e nang le phello e tlaase - likhoho li fetola lijo ho ba liprotheine 'me li hloka sebaka se senyenyane sa mobu ho etsa joalo, ho fokotsa tšusumetso ea tsona ea tikoloho le phello ho mefuta-futa ea limela. [10].
Sepheo sa 13: Ketso ea Boemo ba Leholimo
Thempereichara ea lefats'e ha joale e eme ho likhato tse 1.1 ho feta maemo a pele ho indasteri 'me e ntse e tsoela pele ho phahama, e tlisang litlamorao tse ngata tse bakiloeng ke tlelaemete lefatšeng ka bophara. [11].
SDG 13 e ikemiselitse ho nka khato e potlakileng ea lefats'e ho loantša phetoho ea maemo a leholimo le ho fokotsa mocheso ho likhato tse 1.5 ka holimo ho maemo a pele ho indasteri, ho latela Tumellano ea Paris - ho fihlela sena, tlhahiso ea khase e futhumatsang lefatše (GHG) e lokela ho theoha ka 43% lefatšeng ka bophara ka 2030. 'me u fihle ho zero ka 2050 [11].
Mokhoa o ka sehloohong oa ho fokotsa likhase ke ka ho fokotsa ho ntšoa ha lisebelisoa le ho eketsa ts'ebetso; likhoebo tse ngata tsa mahe li se li tsoetse pele ho fihlela sepheo sena.
Mohlala, katleho ea tikoloho indastering ea mahe a US, joalo ka tsoelopele ea lits'ebetso tsa ho haha mekhoho, ho sebetsa hantle ha lijo, le taolo ea mantle, li fokolitse boemo ba indasteri ea tikoloho ka 65% nakong ea lilemo tse 50 le likhase tsa GHG ka 71% (1960-2010). ) [12] [13].
Ho feta moo, phuputso e entsoeng indastering ea mahe ea Canada e senotse phokotso ea 41% ea tšebeliso ea matla lipakeng tsa 1962 le 2012 le phokotso ea 72% ea mesi ea GHG, e ka amahanngoang haholo le matsete a lisebelisoa tse nchafalitsoeng le ts'ebeliso ea mabone a LED a baballang matla. [7].
Sepheo sa 17: Tšebelisano bakeng sa lipakane
SDG 17 e tsepamisitse maikutlo ho netefatseng ts'ebelisano 'moho ea linaha tse nang le meputso e tlase, e bohareng le e phahameng ho fihlela lipheo tsa nts'etsopele ea moshoelella. E hloka likamano pakeng tsa mebuso, mekhatlo ea poraefete le mekhatlo ea sechaba.
Bjalo ka moemedi wa lefase ka bophara wa intasteri ya mae, IEC e kgatha tema ye bohlokwa go kgoboketša dinaga le mekgatlo go fihlelela di-SDG tše. Mokhatlo o ntse o tsoela pele ho theha likamano tse hahang le Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo bo Botle ba Liphoofolo (WOAH), Foramo ea Lihlahisoa tsa Bareki (CGF) le mekhatlo e meholo ea mahe lefatšeng ka bophara, hammoho le puisano e tsitsitseng le Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo (WHO), Machaba a Kopaneng (UN). ) le Mokhatlo oa Machaba a Kopaneng oa Lijo le Temo (FAO) ho sebetsana le mefuta e mengata ea litaba tsa moshoelella.
Tobetsa mona ho ithuta haholoanyane ka ts'ebetso ea indasteri ea mahe.
References
[2] SDG 2 ea Machaba a Kopaneng
[3] E3 Nutrition Lab
[5] IEC Economist
[6] Makasine ea Khoho ea Canada
[8] Mahe a Australia
[9] Egg Farmers of Canada Sustainability Report
[10] Mokhatlo oa Lefatše oa Litšebeletso
[11] SDG 13 ea Machaba a Kopaneng
[12] Pelletier, N, et al (2014)
[13] Lehe le makatsang
Hooa ka botsitso!
Ho o thusa ho buisana ka bopaki ba boitlamo ba mahe le indasteri ea mahe, IEC e thehile sephutheloana sa lithulusi tsa indasteri tse jarollotsoeng, ho kenyeletsoa melaetsa ea bohlokoa, letoto la mecha ea litaba ea sechaba, le litšoantšo tse tsamaellanang tsa Instagram, Twitter le Facebook.
Khoasolla lisebelisoa tsa indasteriSehlopha sa Setsebi sa Tikoloho ea Tikoloho
Ho ts'ehetsa Morero oa Global bakeng sa Mahe a Tsitsitseng, IEC e bokelletse litsebi tse nang le tjantjello ea tlhahiso ea lijo tsa temo tse tšoarellang ho ts'ehetsa nts'etsopele e tsoelang pele le ntlafatso ea litloaelo tsa ts'ehetso ho pholletsa le ketane ea boleng ba mahe. Sehlopha sa Setsebi se tla ts'ehetsa indasteri ea mahe ho tsoela pele ho etella pele tlhahiso ea liprotheine tse tsitsitseng lefatšeng ka bophara.
Kopana le Sehlopha sa Setsebi