Letsatsi la Lefatshe la Bophelo bo Botle la 2022 | Mahe bakeng sa kelello e phetseng hantle, 'mele le polanete!
etsoe Letsatsi la Lefatshe la Bophelo bo Botle la 2022, Mokhatlo oa Lefatše oa Bophelo (WHO) o ntse o fana ka leseli mabapi le ho phello e tobileng bophelo ba lipolanete bo na le bophelo bo botle ba batho, le tlhoko ea ho lemoha koluoa ea boemo ba leholimo e le koluoa ea bophelo bo botle le eona. Motsoako o nang le mefuta e mengata, o nang le limatlafatsi tsa bohlokoa le protheine, mahe a na le monyetla oa ho bapala karolo ea bohlokoa ho ho fepa baahi ba rona ba ntseng ba eketseha le ho felisa khaello ea phepo e nepahetseng ka tsela e baballang tikoloho.
Sebaka sa matla a phepo e nepahetseng
Har'a lijo tse nang le phepo e nepahetseng ka ho fetisisa lefatšeng, ho fana ka lehe le le leng le leholo 13 tsa bohlokoa livithamini le liminerale le 6g ea protheine ea boleng bo holimo1.
Mahe a na le li-amino acid tse robong, tse etsang hore li be teng protheine e 'feletseng'. Ho feta moo, karo-karolelano le mohlala oo li-amino acid tsena li fumanoang ho tsona li etsa hore e be tsona e tshoanang hantle le ditlhoko tsa mmele.
Bongata ba limatlafatsi tse fumanoang maheng li hangata e sebelisoang hanyane leha ho le joalo lia hlokoa e le karolo ea lijo tse phetseng hantle ho u thusa ho sebetsa ka hohle kamoo u ka khonang le ho qoba mathata a tebileng a bophelo bo botle.
Ho ruisa kelello ea hau molemo
Mahe ke o mong oa mehloli e molemohali ea lijo tsa choline, sematla se sa tsebahaleng hanyane se nang le karolo ya bohlokwa ho tshehetsa ntshetsopele le tshebetso ya boko.
Haholo-holo, choline e thusa ho hlahisa limolek'hule tsa matšoao bokong, tse bohlokoa bakeng sa kgolo ya kelello le mohopolo2,3.
Le hoja choline e hlokoa ke bohle ka mekhahlelo eohle ea bophelo, e bohlokoa haholo ho ho tšehetsa khōlo ea kelello nakong ea bokhachane le ho anyesa4. E ka boela ea thusa fokotsa kelello fokotseha maqhekung5.
Hopola! Lehe le le leng feela le leholo lea phethahatsa 25% ea litlhoko tsa hau tsa letsatsi le letsatsi tsa choline1, e u tlisetsa melemo e makatsang ea boko ho e le 'ngoe sephutheloana se monate, se feto-fetohang.
Ho fepa 'mele oa hau
E ntle bakeng sa 'mele hammoho le boko! Mahe ke a mohloli o matla oa limatlafatsi tse hlokahalang e tshehetsang dikarolo tse ngata tse fapaneng tsa bophelo bo botle ba mmele.
Protheine e bohlokoa bakeng sa matla le tokiso ea mesifa le lisele, 'me ha se feela mahe a tletse ka eona, empa protheine eo e nang le eona ke boleng bo phahameng, ho bolelang hore e sileha habonolo ka motsoako o nepahetseng oa liasiti tsohle tse robong tsa bohlokoa tsa amino. Sena ke sona hantle e khetholla mahe ho tsoa mehloling e meng ea liprotheine!
Ho fihlela tlhoko ea hau ea letsatsi le letsatsi ea protheine ho bohlokoa bakeng sa ho loantša tšoaetso, ho holisa moriri o matla le manala, ho matlafatsa masapo le ho haha mesifa – mmoho e ka tšehetsa ka taolo ea boima ba 'mele6-10.
Mahe le tsona ke an lijo tse khahlang mahlo, ka li-yolks tsa bona tse nang le li-antioxidants tse matla, lutein le zeaxanthin11,12. Liphuputso li bontša hore ho ja limatlafatsi tsena kamehla ho ka etsahala haholo fokotsa kotsi ea ho tšoaroa ke lera le ho senyeha ha macular13-16. Phuputsong e 'ngoe e laoloang, ho ja li-yolk tsa mahe a 1.3 ka letsatsi bakeng sa libeke tse 4.5 ho ekelitse lutein ea mali ka 28-50% le zeaxanthin ka 114-142%.17.
Ho feta moo, vithamine A, vithamine E le selenium li boetse li fumanoa maheng, a tšehetsa bophelo bo botle ba mahlo ha u ntse u tsofala. Ha e le hantle, khaello ea vithamine A ke sesosa se ka sehloohong sa bofofu lefatšeng18.
Ha a bua ka Tlaleho ea hae ea phepo e nepahetseng ea UN e lokollotsoeng ka Phuptjane 2021, Lora Iannotti, motsamaisi oa E3 Nutrition Lab Univesithing ea Washington e St. Louis, o itse ngoana o tla hloka ho ja bonyane. Ka makhetlo a 12 ho feta mefuta e meng ea limela, joalo ka lihoete, ho fumana palo ea vithamine A e fumanehang ka karolo e nyane ea mahe19. Hape le pono, vithamine A ka mahe e thusa ho boloka letlalo le phetseng hantle le sesole sa mmele se matla.
Li-yolk tsa mahe le tsona ke e 'ngoe ea tsona mehloli e fokolang ea tlhaho ea vithamine D. Ka linako tse ling e bitsoa "vithamine ea letsatsi", vithamine D e phetha karolo ea bohlokoa ho boloka 'mele ea rona e phetse hantle, haholo-holo. masapo le sesole sa 'mele5.
Ho na le limatlafatsi tse ling tse ngata maheng a tlisang melemo e mengata, ho kenyelletsa tšepe, e isang oksijene liseleng le ho thusa ho thibela khaello ea mali; le vithamine B12 le iodine, tse tshehetsang tshebetso ya boko bo botle le kgolo le kgolo ya ngwana.
Ho sireletsa polanete ea hau
Ho makatsang ke hore mahe ha a molemo feela bakeng sa bophelo bo botle ba motho, empa le bophelo bo botle ba polanete! Mahe ke a mohloli o fokolang oa protheine hape u na le boemo bo tlase ba tikoloho ea mehloli e tloaelehileng ea liprotheine tsa liphoofolo 'me e ka bapisoa le lijo tse ling tsa limela20.
Sena se bakoa ke makhabane a macha le melemo ea bohlokoa ea tlhahiso e entsoeng polasing le ketane ea phepelo ea mahe lilemong tsa morao tjena. Ka mohlala, Canada tikoloho ea maoto ea phepelo ea tlhahiso ea mahe e fokotsehile ka hoo e ka bang 50% pakeng tsa 1962 le 2012, ha tlhahiso ea mahe e eketsehile ka 50%21.
Ka mokhoa o ts'oanang, ka 2010, the tikoloho ea maoto ea k'hilograma ea mahe a hlahisoang USA e ne e e fokotsehile ka 65% bapisoa le 1960, le tlhahiso ea likhase tse futhumatsang lefatše e fokotsehile ka 71%22.
Mahe a boetse a sebelisa metsi a manyane ha a bapisoa le mehloli e meng e tsebahalang ea protheine, joalo ka linate, tse hlokang metsi a fetang makhetlo a mane ho feta mahe, ka gram ea protheine23.
Ho feta moo, likhoebo tsa mahe li lula li batla litsela tse ncha tsa ho etsa hore tlhahiso e be e tsitsitseng haholoanyane tikolohong.
Australia, bahlahisi ba mahe ba 10 ho ba 12 ba kholo ka ho fetisisa naheng eo ba se ba kentse tšebetsong mofuta o itseng oa matla a letsatsi mapolasing a bona. Le Canada, the moliko oa pele oa lefats'e oa zero e sebetsa. Indasteri ea mahe le eona e sebetsa ka mafolofolo ho ea ho tse ling tlhahiso e tsitsitseng ea soya, ho thusa ho thibela ho senngoa ha meru Amerika Boroa.
Molemo kahohle
Mahe ke sephutheloana se phethahetseng sa tlhaho - matla a phepo e nepahetseng a nang le tšusumetso e tlase ea tikoloho. Re sa bue ka, li theko e tlaase, li feto-fetoha, ebile li monate haholo!
sena se Letsatsi la Lefatše la Bophelo bo Botle, ha re ntse re shebile lits'ebetsong tsa rona tsa lijo ho thusa ho boloka bokamoso bo botle bakeng sa rona le polanete ea rona, re tlameha ho elelloa karolo ea bohlokoa eo mahe a ka e bapalang ho rarolla tlala le mathata a leholimo ka ho tšoana.
References
2 Zeisel SH & da Costa KA (2009)
6 Westerterp-Plantenga MS (2008)
8 Altorf-van der Kuil W, et al (2010)
17 Handelman GJ, le ba bang (1999)
19 International Livestock Research Institute (IRLI)
20 Mokhatlo oa Lefatše oa Lisebelisoa (WRI)
23 Mekonnen MM & Hoekstra AY (2012)
Khothalletsa matla a lehe!
Ho o thusa ho keteka Letsatsi la Lefatshe la Bophelo bo Botle, IEC e thehile setlankana sa disebediswa tse ka jarollwang indastering, ho kenyeletswa le melaetsa ya bohlokwa, mehlala e mengata ya mehala ya metjha ya setjhaba, ditshwantsho tse tsamaellanang tsa Instagram, Twitter le Facebook, le pampiri e ngodisang mahe a phepo e nepahetseng.Buka ea lithulusi ea Senyesemane feela).
Khoasolla bukana ea lithulusi ea Letsatsi la Lefatše la Bophelo (Senyesemane)
Khoasolla bukana ea lithulusi ea Letsatsi la Lefatše la Bophelo (Sepanishe)