Usuku lokusiNgqongileyo lweHlabathi ngo-2022 | Ukukhathalela uMhlaba ngamaqanda
Kuyaziwa ngokubanzi ukuba amaqanda aqulethe uninzi lweevithamini, iiminerali kunye ne-antioxidants ezifunwa ngumzimba, ukubonelela ngesondlo esifuneka kakhulu kwihlabathi jikelele. Kodwa ayiseyiyo kuphela into esiyijongayo ekutyeni kwethu.
Njengoko izidlo zethu zikhula kwaye sikhula iipatheni zosetyenziso oluzinzileyo ukwenza ngcono impilo yethu kunye nokunciphisa ifuthe lethu lokusingqongileyo, makhe siphonononge ukuba kutheni amaqanda anako kwaye kufuneka adlale indima ebalulekileyo kwiinkqubo zokutya kwixesha elizayo njengokutya okuzinzileyo okukhethiweyo.
Ukukhusela iplanethi yethu
Okumangalisayo kukuba, amaqanda akalungile nje kwimpilo yabantu, kodwa nempilo yeplanethi! Amaqanda ngumthombo weprotheyini enempembelelo ephantsi, kunye neyona ndawo isezantsi yokusingqongileyo yemithombo yeprotheyini yezilwanyana eqhelekileyo kwaye ithelekiseka nokunye ukutya okusekwe kwizityalo1.
Oku kubulela ukusebenza okutsha kunye neenzuzo ezibalulekileyo zemveliso eziye zenziwa efama nakwikhonkco lokubonelela ngeqanda kwiminyaka yakutshanje. Ngokomzekelo, eCanada indawo yokusingqongileyo yekhonkco lokubonelela ngemveliso yeqanda yehle nge 50% phakathi ko-1962 no-2012, ngelixa imveliso yamaqanda inyuke nge 50%2.
Ngokufanayo, ngo-2010, i indawo yokusingqongileyo yekhilogram yamaqanda avelisiweyo e-USA yehliswe nge-65% xa kuthelekiswa 1960, nge ukukhutshwa kwerhasi yegreenhouse yehliswa ngama-71%3. Amaqanda aphinda asebenzise amanzi amancinci xa kuthelekiswa neminye imithombo yeprotheyini eyaziwayo, njengamandongomane, afuna amanzi aphindwe kane ngaphezu kwamaqanda, kwigram yeprotheyini nganye.4.
Ngaphezu koko, amashishini amaqanda ahlala efuna iindlela ezintsha zokwenza iinkqubo ngakumbi igcineke kwaye iyasebenza, sihlala sizama ukufikelela kwimveliso enento yokwenza nendalo.
E-Australia, Abali-10 kweli lizwe bali-12 abavelisi beqanda abakhulu sele ziphumeze uhlobo oluthile lwe Amandla esola kwiifama zabo. Kwaye eCanada, i ishedi yokuqala ye-Net Zero yehlabathi iyasebenza. Ushishino lwamaqanda lusebenza ngokukhutheleyo ekufumaneni isoya ezinzileyo, ukunceda ukuthintela ukugawulwa kwamahlathi eMzantsi Melika.
Uzinzo ngendalo
Ihlabathi liya liqonda ngakumbi ukubaluleka kokusingqongileyo ukutya okuzinzileyo kunye noncedo lokutya kwasekhaya, ukutya kwamaxesha onyaka. Ixesha lemveliso inokuba nefuthe kwi ukufikeleleka kwemveliso, kudla ngokukhokelela ekubeni abo bafumana imivuzo ephantsi kufuneka batshintshe ukuze bahlangabezane neemfuno zabo zesondlo.
Amaqanda afumaneka unyaka wonke kwihlabathi jikelele kwaye baxhamle kukwehla kwamaxabiso aphantsi, okubabeka kwindawo enkulu ngokuzinzileyo ecaleni kwabo iimpawu zezondlo ezimangalisayo5.
Uzibophelele ekukhuleni okuqhubekayo
Ishishini lamaqanda lihlala lizibophelele ekuveliseni ukutya okunesondlo iindlela ezifanelekileyo zokusingqongileyo kunye neendlela ezinoxanduva.
Ngo-2015, iinkokeli zehlabathi ezili-193 zizibophelele kwi IZizwe eziManyeneyo (UN) iiNjongo zoPhuhliso oluZinzileyo ezili-17 (ii-SDGs). Ezi njongo zibonisa umbono odibeneyo wokuphelisa intlupheko kunye nokungalingani kwezentlalo, kunye nokujongana nokutshintsha kwemozulu ngo-2030.
Kwi-2018, iKhomishini yeQanda yaMazwe ngaMazwe (IEC) yabhengeza Inyathelo lehlabathi jikelele lamaqanda aZinzileyo (GISE), inyathelo labathathi-nxaxheba abaninzi ukukhuthaza ukuphuculwa okuqhubekayo kozinzo kwishishini leqanda kunye nokusebenza ngokubambisana ne-UN ukuzalisekisa ii-SDGs zayo.
Kwi-17 SDGs, ishishini leqanda lehlabathi lichongiwe 7 iinjongo eziphambili apho sele isenza impembelelo ebalulekileyo ngoluhlu lwamanyathelo ozinzo oluzinikeleyo. Fumanisa Okuninzi.
I-IEC ikholelwa ukuba uzinzo kufuneka ludityaniswe ngokupheleleyo ngento nganye yoshishino lwamaqanda kwaye inqwenela ikhonkco lexabiso leqanda lehlabathi ephilileyo ngokusingqongileyo, enoxanduva ngokwentlalo, kwaye enempumelelo kwezoqoqosho.
Khetha amaqanda ngolu suku lweHlabathi lokusiNgqongileyo
Ubuninzi bezondlo eziyimfuneko ngaphakathi kweqanda zinokudityaniswa kukutya okumbalwa kakhulu. Amaqanda anika iivithamini kunye neeminerali ezibalulekileyo, kunye nokunikezela iprotheni ekumgangatho ophezulu ekhoyo ngokwendalo.
Ngokuhambelana nefuthe labo eliphantsi kokusingqongileyo, amaqanda liqabane eligqibeleleyo lokutya okufikelelekayo, okunempilo, kunye nokugcinwa namhlanje, njengoko sijonge kwikamva leplanethi yethu.
Ucaphulo
1 IZiko leMithombo yeHlabathi (WRI)
2 Abalimi bamaqanda baseKhanada
4 Mekonnen MM & Hoekstra AY (2012)
Khuthaza amandla eqanda!
Ukukunceda ukuba ubhiyozele uSuku lweHlabathi lokusiNgqongileyo, i-IEC iphuhlise izixhobo zeshishini ezikhutshelwayo, kubandakanywa nemiyalezo engundoqo, uluhlu lwezithuba zesampulu zemidiya yoluntu, kunye nemizobo ehambelanayo ye-Instagram, Twitter kunye ne-Facebook.
Khuphela isixhobo sezixhobo zoSuku lokusiNgqongileyo lweHlabathi (isiNgesi)
Khuphela isixhobo sezixhobo zoSuku lokusiNgqongileyo lweHlabathi (iSpanish)