Usuku lweHlabathi lokusiNgqongileyo ngo-2023: Amaqanda oMhlaba oNgcono
Amaqanda yenye yezona zinto zinesondlo, imithombo yokutya efumaneka ngokwendalo. Ipakishwe nge iiminerali, iivithamini kunye ne-antioxidants; iqanda libonelela ngesondlo esifuneka kakhulu kwihlabathi jikelele. Nangona kunjalo, akusanele ukuba siqwalasele kuphela ixabiso lesondlo kwizidlo zethu.
Ngoku, kunanini na ngaphambili, uxanduva lokunyanyekelwa kwesi sijikelezi-langa sethu, kunye nempilo yethu, luphambili kwiingqondo zabantu abaninzi. Kulo mba, amaqanda anokuthi athathwe njenge iqabane eligqibeleleyo lokutya okunesondlo kunye nokusingqongileyo Nazi izizathu ezimbalwa zokuba:
1. Impembelelo ephantsi yokusingqongileyo
Amaqanda anokuba mancinci, kodwa impembelelo yawo entle yokusingqongileyo inamandla! Xa kuthelekiswa neminye imithombo yeprotheyini eyaziwayo, amaqanda asebenzisa amanzi amancinci; amandongomane, umzekelo, afuna amanzi ngokuphindwe kane ukuvelisa ngegram nganye yeprotini.1
Uphando lukwabonisa ukuba imveliso yamaqanda idala ukukhutshwa kwerhasi yegreenhouse (GHG) embalwa kwigram nganye yeprotheyini kuneminye imithombo emininzi yeprotheyini eyaziwayo.2 Oku kuthetha ukuba ukufaka amaqanda kwisondlo esilungeleleneyo kunesondlo esimangalisayo KWAYE kuxhasa ukugcinwa kokusingqongileyo kweplanethi yethu.
2. Umthombo wokutya ozinzileyo
Kuyaziwa ngokubanzi ukuba ukutya ukutya kwasekhaya, kwamaxesha onyaka kuluncedo kumhlaba wethu. Amaqanda anokuveliswa kwihlabathi liphela, nokuba liliphi ixesha lonyaka, edlala indima ekwenzeni oku kwenzeke!
Uphando lwakutsha nje luvuma ukufakwa kwamaqanda kwizidlo zethu zemihla ngemihla njenge Inxalenye ebalulekileyo yobomi bomntu kunye neplanethi. Uphononongo lukhuthaza ukuba abantu abadala kufuneka batye iqanda elinye ngosuku, ukuze bafumane i-micronutrients eyaneleyo ukuze babe sempilweni.3
Ukongezelela, amaqanda adala inkunkuma encinci yasekhitshini, kuba iqokobhe kuphela elingatyiwa ngabantu. Ngethamsanqa, iigobolondo ezilahliweyo ziyavundiswa, zidala uxinano lwezondlo umhlaba wezityalo.4
Yamkela i amandla angaqhelekanga wamaqanda ngolu suku lweHlabathi lokusiNgqongileyo kunye nokufikelela ngokubanzi, umthombo wokutya okunesondlo kakhulu apho uzinzo luthatha indawo esembindini.
3. Iindlela zemveliso eziguqukayo
Phambi kokuba ufikelele kwipleyiti yakho, amanyathelo okulondoloza amaqanda aqala efama. Amafama amaqanda athatha amanyathelo abalulekileyo ukunciphisa impembelelo yawo ukubeka phambili imveliso ehambelana neplanethi ngenkqubela phambili ebalulekileyo eyenziwayo kwihlabathi jikelele.
Kunyaka ophelileyo, isigebenga sase-UK, iMorrisons, sazisa amaqanda angathathi hlangothi ekhabhoni. La maqanda aphuma kwiinkukhu ezityiswa a Ukutya okungenasoya kwizinambuzane, ababesondliwa ngenkunkuma yokutya kwivenkile enkulu.5 Le ndlela entsha kuphelisa ukukhutshwa kwekhabhoni ukusuka kuthutho lwesoya kwaye kunciphisa ukugawulwa kwamahlathi okubangelwa yimveliso yesoya. Uphando olwenziwe ngamaqanda ase-Australia luqinisekisa ukuba ukutya kwezinambuzane yenye yezona ndlela zisebenzayo zesoya, ezinikezelayo ukunciphisa okubalulekileyo kwekhabhoni.6
Enkosi kwinkqubela phambili kwezobuchwephesha ukukwazi kwethu Ukuzinza kweefama kuya kufikeleleka ngokubanzi. Isixhobo sozinzo kwi-intanethi siye saphuhliswa kumafama eCanada ukukhuthaza inkqubela phambili kwi iimpembelelo zokusingqongileyo ezincitshisiweyo kunye nokwamkelwa kobuchwepheshe obutsha obulungele iplanethi.7 ISixhobo seSizwe sokuZinza kokusiNgqongileyo kunye neTekhnoloji (NESTT) ivumela amafama amaqanda ukuba ukulinganisa, ukubeka iliso nokulawula umkhondo wokusingqongileyo kwiifama zabo.8
Ukongeza, umvelisi weqanda osekwe eNetherlands uye wanyusa ngempumelelo ishishini labo lesetyhula eligxile ukungathathi hlangothi kwekhabhoni, intlalontle yezilwanyana kunye nokondla iinkukhu ezizalelayo ekutyeni okushiyekileyo.9 Ukwandiswa kwenkampani kubonisa inzuzo kunye nokusebenza kwemodeli.
Ngombulelo kubuchule obutsha obuqhubekayo kunye nenkqubela phambili, amafama amaqanda anokuqinisekisa ukuba imveliso yabo ihlala isondlo ngokwemvelo, ngelixa idibanisa rhoqo kwiimpawu zokusingqongileyo zeqanda.
Iprotheyini ehambelana neplanethi
Ngoncedo lwawo olunabileyo lokusingqongileyo kunye nokusetyenziswa kobutyebi ngokufanelekileyo, amaqanda amele ukhetho olufanelekileyo kubantu abazinikele kwikamva eliluhlaza. Khetha amaqanda ngolu suku lweHlabathi lokusiNgqongileyo, nangaphaya, ukunceda ukwenza indlela eya ngomso okunesondlo nozinzileyo!
Ucaphulo
1 I-Mokonnen MM & Hoekstra AY (2012)
2 IZiko leMithombo yeHlabathi (WRI)
3 I-Global Alliance for Improved Nutrition (2023)
9 I-World Wildlife Fund (WWF) (2023)
Khetha amaqanda ukunceda ukuqandusela ikamva eliluhlaza!
I-IEC iphuhlise izixhobo zemidiya yoluntu ukuze ikuncede ubhiyozele uSuku lweHlabathi lokusiNgqongileyo ngowama-2023 ngamaqanda. I-toolkit ibandakanya iisampulu ezenziwe ngokukodwa, iividiyo kunye neengcebiso zokuthumela kwi-Instagram, i-Facebook kunye ne-Twitter, zonke zilungele ukukhutshelwa kwaye kwabelwana ngazo!
Khuphela isixhobo sezixhobo zoSuku lokusiNgqongileyo lweHlabathi (isiNgesi)
Khuphela isixhobo sezixhobo zoSuku lokusiNgqongileyo lweHlabathi (iSpanish)