Izizathu ezi-3 ezingenakunqotshwa zokukhetha amaqanda kulolu Suku Lwezempilo Lomhlaba!
Usuku Lwezempilo Lomhlaba Wonke lwango-2023 luphawula ama-75th isikhumbuzo seNhlangano Yezempilo Yomhlaba (WHO). Lo nyaka uyithuba elihle lokuzindla ngezinga lempilo elithuthukisiwe kule minyaka engama-75 edlule ngenxa yempumelelo yezempilo yomphakathi. Kuphinde kube yithuba lokugqugquzela isenzo ukubhekana nezinselele zamanje zezempilo futhi uthathe izinyathelo ezibalulekile eziya ekusasa elinempilo labo bonke.
Iqanda liwumthombo wokudla okufinyeleleka kakhulu kuwo wonke umuntu, eligcwele izakhamzimba ezibalulekile kanye namaprotheni asezingeni eliphezulu. Lokhu iphakheji enemisebenzi eminingi futhi enamandla ingaqhubeka nokuthuthukisa ngokuqondile imiphumela yezempilo yabantu emhlabeni wonke, kuyilapho ivikela neplanethi yethu.
Thola izizathu ezintathu ezimangalisayo ukuthi amaqanda abe yisinqumo esinempilo kulo lonke lolu Suku Lwezempilo Lomhlaba.
1. Ibalulekile empilweni yomuntu
Njengokudla okunamandla kwemvelo, amaqanda aqukethe uhla olukhulu lwemisoco, ebalulekile ekudleni okunempilo, okunomsoco. Amaqanda angaphezulu nje kokudla okulula; iqanda elilodwa elikhulu liqukethe 13 amavithamini abalulekile kanye 6g amaprotheni, okunikela empilweni enhle kukho konke ukuphila kwakho, kusukela usewusana kuya ekugugeni!
Amaprotheni ayadingeka ekukhuleni kwemisipha okusebenzayo, ukululama, nokugcinwa, namaqanda aqukethe wonke ama-amino acid ayi-9 awenza abe amaprotheni aphelele noma aphezulu1.
Ucwaningo luye lwabonisa ukuthi amaqanda angadlala indima ebalulekile ukunciphisa ukungondleki kanye nobumpofu bamaprotheni emaqenjini asengozini njengabesifazane abakhulelwe nezingane. Ngokwesibonelo, olunye ucwaningo lwathola lokho amaqanda ehlise ukuqina kwezingane ngo-47%2. Lokhu kubalulekile emiphakathini ehola kancane kanye nephakathi nendawo ethembele emithonjeni yokudla ethengekayo nefinyelelekayo ukuze uthole umsoco.
Ngaphezu kwalokho, ngenxa yokuthamba kwawo okuthambile kanye nokugayeka kokudla kalula, amaqanda abenjalo kufakazelwe ukunciphisa amathuba e-sarcopenia - ukulahlekelwa kwemisipha ye-skeletal ngenxa yokuguga3.
Ngaphezu kokuba umthombo wamaprotheni wekhwalithi ephezulu, amaqanda nawo a umthombo omkhulu wama-micronutrients ngokuvamile ashodayo njenge-choline, i-vitamin A ne-vitamin D4.
Amaqanda amabili nje anikeza u-82% wezidingo zansuku zonke zevithamini D, u-50% wezidingo zansuku zonke ze-folate kanye no-40% wezidingo zansuku zonke ze-selenium.1, okubenza babe nomsoco omningi, nge zehlisa kakhulu izindleko zemvelo kanye nentengo kuneminye imithombo yokudla equkethe amaprotheni ezilwane5.
2. Kufinyeleleka kubo bonke
Amaqanda afinyeleleka kabanzi njengawo ingakhiqizwa unyaka wonke, emhlabeni wonke! Kodwa-ke, imboni ihlale ithatha izinyathelo zokwenza amaqanda afinyeleleke nakakhulu ezindaweni lapho ukusetshenziswa kuphansi.
I-International Egg Foundation (IEF) yasungulwa ukuze kwakhiwe ukunikezwa kokudla okuzimele nokuqhubekayo ukuthuthukisa ulwazi lwendawo, ubuchwepheshe kanye namabhizinisi emiphakathini entula amaprotheni, okwandisa ukusetshenziswa nokukhiqizwa kwendawo kwamaprotheni ekhwalithi ephezulu ngamaqanda.
Umuntu oyedwa kwabayi-1 emhlabeni jikelele uthembele kwezolimo ukuze aziphilise, okwenza kube yizimpilo emiphakathini eminingi yasemakhaya. I-IEF ihlinzeka ngezifundo zokuqeqesha abalimi bamaqanda ezindaweni ezihola kancane, ibanika amandla okwenza lokho ukusungula imithombo ezonele yokondleka okunamandla ukondla imindeni yabo nemiphakathi, futhi bathuthukise impilo yabo iyonke6.
Ngaphezu kwalokho, i-charity nayo isekela izinhlelo zokungenelela zokuphakela, ukusabalalisa amaprotheni amaqanda ezinsaneni nasezinganeni ezindaweni ezidinga umsoco. Ngokusekelwa usomabhizinisi wezesayensi, uDkt Fabien De Meester, i-IEF isungule indlela yokugcina amaqanda fresh isikhathi eside ngaphandle kwesiqandisi, esiza ukufinyeleleka emiphakathini emhlabeni wonke, ikakhulukazi leyo esemazweni anemali engenayo ephansi naphakathi.
3. Umthombo oqhubekayo wamaprotheni
Akukhona nje ukuthi a amaprotheni aphezulu, nawo angumthombo wamaprotheni omthelela ophansi. Eqinisweni, amaqanda anegesi ebamba ukushisa ephansi kakhulu (GHG) ngegremu ngalinye lamaprotheni uma eqhathaniswa neminye imithombo evamile yamaprotheni ezilwane.7 - ngakho-ke, ukusekela iplanethi nempilo yabantu.
Ukwengeza, igremu ngalinye lamaprotheni, ukukhiqizwa kwamaqanda kudinga amanzi angaphansi kwama-85% kuneminye imithombo yamaprotheni ezilwane.8.
Ngaphezu kwalokho, amabhizinisi amaqanda emhlabeni wonke azibophezele ekutholeni izindlela ezintsha zokukhiqiza amaqanda ngezindlela ezigcina imvelo. Isibonelo, umkhiqizi wamaqanda ozinze eNetherlands usethuthukise ibhizinisi lakhe nxazonke ukungathathi hlangothi kwekhabhoni, inhlalakahle yezilwane, kanye nokusebenzisa ukudla okuyinsalela kokuphakela kwezilwane9. Phakathi naleso sikhathi, eCanada, izwe ipulazi lokuqala net-zero ibikhiqiza amaqanda ngempumelelo kusukela ngo-2016, enezinqolobane eziningi ezifanayo manje ezisebenzayo10.
Ubuhle obuphelele!
Njengomthombo wokudla othengekayo, ofinyelelekayo, futhi osimeme, amaqanda angadlala indima ebalulekile kuwo wonke umuntu, emhlabeni wonke, esebenza njengesisusa sokudla Ikusasa elinempilo kithi sonke.
NgoSuku Lomhlaba Lwezempilo, sihlanganyele ekugubheni ukuthi kanjani iqanda lingaba nomthelela ekuqedeni ukungondleki emhlabeni wonke ngendlela egcina imvelo!
Okubhekwayo
1 Amaqanda ase-Australia (2022)
2 I-Washington University e-St Louis (2017)
3 U-MJ Puglisi no-ML Fernandez (2022)
4 U-Y. Papanikolaou no-VL Fulgoni (2020)
5 U-S. Walker no-JI Baum (2022)
6 I-International Egg Foundation (2022)
7 I-World Resources Institute (2016)
8 U-MM Mekonnen no-AY Hoekstra (2010)
10 Abalimi Bamaqanda base-Canada (2020)
Bungaza iqanda elimangalisayo!
I-IEC isungule isethi yamathuluzi ezinkundla zokuxhumana ukuze ikusize ugubhe uSuku Lomhlaba Lwezempilo luka-2023 ngamaqanda. Ikhithi yamathuluzi ihlanganisa ihluzo zesampula ezenziwe ngokukhethekile, iziphakamiso zevidiyo kanye nokuthunyelwe kwe-Instagram, i-Facebook ne-Twitter, zonke zilungele ukulandwa futhi kwabelwane ngazo!
Dawuniloda ikhithi yamathuluzi yoSuku Lwezempilo Lomhlaba (isiNgisi)
Dawuniloda ikhithi yamathuluzi yoSuku Lwezempilo Lomhlaba (iSpanishi)