Iqhaza Lokudla Komthombo Wezilwane Ekudleni Okunempilo Nokuzinzile
6 December 2023
UDkt Ty Beal, Umeluleki Wocwaningo ku-Global Alliance for Improved Nutrition (GAIN), unikeze ukuphawula kochwepheshe indima edlalwa yizilwane ekulweni nezindaba zomhlaba jikelele ze ukungondleki kanye nokusimama kwemvelo.
Ekhuluma engqungqutheleni yakamuva ye-IEC Global Leadership eLake Louise, uDkt Beal ugqamise isidingo sokuthi umsoco othuthukisiwe kuwo wonke amazwe, ekhombisa ukuthi ukudla okuvela ezilwaneni, njengamaqanda, kungaba kanjani futhi kufanele kube yingxenye yakho ukudla okunempilo nokuqhubekayo emhlabeni jikelele.
Inkinga edlangile yokungondleki
UDkt Beal waqala ngokunikeza isifingqo salokhu isimo sokungondleki emhlabeni wonke, okuhlanganisa ukungondleki kahle kanye nokukhuluphala/ukukhuluphala ngokweqile. “Sibona kugcwele kuwo wonke amazwe,” echaza. “Alikho izwe elingenawo umthwalo omkhulu wazo zombili lezi zinkinga. Ngicabanga ukuthi kubalulekile ukukugqamisa - sinokungondleki emhlabeni wonke.”
Kanye nokufanekisa amazinga we ukuqina nokukhuluphala, UDkt Beal uhlole ukusabalala kwe ukuntula okujwayelekile kwama-micronutrient kuzo zonke izifunda. Ngenkathi 9 kwabesifazane abangu-10 zintula imisoco ebalulekile emazweni amaningi anengeniso ephansi, njengeNdiya neCameroon, kukhona futhi ukwanda emazweni anengeniso ephezulu. Ngokwesibonelo, 1 kwabesifazane abangu-2 e-UK, futhi I-1 ku-3 e-US kushoda okungenani i-micronutrient eyodwa.
Ngaphezu kwalokho, uDkt Beal ukugcizelele ukushoda kwamaprotheni ekuhlinzekweni kokudla, ikakhulukazi emazweni anengeniso ephansi: Abantu abayizigidi eziyinkulungwane badla amaprotheni anganele.
Kungani sidinga ukudla okuvela ezilwaneni
Okulandelayo, isikhulumi esinguchwepheshe sibuyekeze i- ukusetshenziswa kokudla okuvela ezilwaneni emhlabeni jikelele, ikhomba iNingizimu Asia kanye ne-Afrika eseningizimu yeSahara njengezindawo ezidla kancane kakhulu. Ngakho-ke, lezi zifunda zibonise ingozi eyengeziwe yokungondleki, ikakhulukazi ebuntwaneni; okuholela ekukhubazekeni, okungaba "impilo yonke, imiphumela ehlala njalo".
UDkt Beal uphinde wakubona ukubaluleka kwemizamo yakamuva yokukhuthaza okwengeziwe ukudla okunempilo, okunempilo, kodwa wachaza ukuthi ezinye izinhlobo zokudla ezihlongozwayo ezithandwayo, njenge-EAT-Lancet, zinokunganeli uma kuziwa ekudleni okubalulekile: “Uma usuthole lokhu kudla okusekelwe ezitshalweni, uqala ukubona ukwanda kobungozi bokushiyeka yezakhi ezithile.”
Unalokhu engqondweni, uDkt Beal uhlole i umnikelo oyingqayizivele wokudla okunomsoco zokudla okuvela ezilwaneni, okuhlanganisa amaqanda, nokuthi angasiza kanjani ukulwa nokungondleki emhlabeni wonke. “Ukudla okuvela ezilwaneni ecebile izakhamzimba ezivame ukushoda, isibonelo i-iron, i-zinc, i-vitamin B12 ne-choline,” echaza.
Ngaphezu kwalokho, waveza ukubaluleka i-bioavailability: “Uma unenani elifanayo lalezi zakhi zomsoco emithonjeni yezitshalo uma uqhathanisa nokudla okuvela ezilwaneni, empeleni alinikezi inani elifanayo lesakhamzimba esimuncayo.” Isibonelo, uDkt Beal wachaza ukuthi uvithamini A ukhona Izikhathi ezingama-12 ngaphezulu kwe-bioavailable uma itholakala emithonjeni yezilwane, kunalapho itholakala ekudleni okuvela ezitshalweni.
Ukubheka ngokuqondile amaqanda, isikhulumi wabafanisa a amavithamini amaningi, njengoba “inenani elilinganiselwe lezakhi eziningi zomsoco”. Ngaphezu kwalokho, wathi nakuba iqanda elilodwa liyi-4% kuphela yezidingo zamandla kumuntu omdala ovamile, inani lansuku zonke liphakeme kakhulu kune-4% yezakhi eziningi zemisoco, okubonisa ukuthi ukuminyana kwezakhi.
Ukukhiqizwa okuhle kweplanethi
Ngemva kokuthola indima yokudla kwezilwane ekudleni okunempilo, uDkt Beal waqhubeka nokuhlola ukudla kwabo umthelela ekusimameni. Uhlonze izindawo ezibalulekile okuxoxwa ngazo mayelana nokukhiqizwa kokudla, okuhlanganisa ukusetshenziswa komhlaba, ukusetshenziswa kwamanzi kanye nezinhlobonhlobo zezinto eziphilayo.
Nakuba ebona izinselelo kulezi zindawo, uthe ukusimama kungafinyelelwa ngezindlela ezifanele zokukhiqiza. “Lapho kukhiqizwa ngesilinganiso esifanele, futhi ngokuhambisana nemvelo yendawo endaweni efanele, futhi kusetshenziswa izinqubo ezingcono kakhulu, singakwazi ngempela ukukhiqizwa okusimeme,” Kuphetha uDkt Beal. “Ngakho singaba nokudla okunempilo okuhlanganisa ukudla okuvela ezilwaneni nokudla okuvela ezitshalweni ngamanani afanele, akhiqizwa ngezindlela ezifanele.”
Izwa okwengeziwe kuchwepheshe
Buka isethulo esiphelele sikaDkt Ty Beal ukuze uthole ukuqonda okuqondile ngeqhaza elingadlalwa ukudla okuvela ezilwaneni ekulweni nokungondleki kanye nezinkinga zokusimama. (itholakala kumalungu e-IEC kuphela).
Buka isethulo esigcwele manje