Aso Soifua Maloloina a le Lalolagi 2022 | Fuamoa mo le mafaufau maloloina, tino ma le paneta!
mo Aso Soifua Maloloina a le Lalolagi 2022, le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi (WHO) o loʻo faʻamalamalamaina le aafiaga tuusao ole soifua maloloina ole paneta i le soifua manuia o tagata, ma le mana'oga ia iloa le fa'afitauli o le tau o se fa'afitauli tau soifua maloloina fo'i. O se mea fa'apitoa, fa'atumuina i mea'ai taua ma polotini, o fuamoa e mafai ona fa'atino se sao taua i totonu fafagaina o lo tatou faitau aofa'i o lo'o fa'atupula'ia ma fa'ate'aina le le lava o taumafa i se auala e fa'atumauina ai le si'osi'omaga.
Ose malosi taumafa
Faatasi ai ma meaʻai sili ona lelei i luga o le paneta, e tasi le fuamoa lapoa e maua ai 13 vitamini taua ma minerale ma le 6g o polotini maualuga1.
O fuamoa o lo'o iai uma amino acids taua e iva, e fai ai se polotini 'atoa'. E le gata i lea, o le fua faatatau ma le mamanu o loʻo maua ai nei amino acids e avea ai i latou ma fetaui lelei mo manaoga o le tino.
O le tele o mea'ai e maua i fuamoa o e masani ona le fa'aaogaina ae e mana'omia e avea o se vaega o mea'ai maloloina e fesoasoani ia te oe e te faia i le mea sili ma aloese mai fa'afitauli matuia ole soifua maloloina.
Fa'amanuiaina lou fai'ai
O fuamoa o se tasi lea o mea'ai sili ona lelei filifili, ose mea'ai e le o iloa e iai sona sao taua i le lagolagoina atina'e o fai'ai ma galuega.
Aemaise lava, e fesoasoani le choline e gaosia ai mole mole o le fai'ai, lea e taua mo tuputupu aʻe mafaufau ma manatua2,3.
E ui ina mana'omia e tagata uma le filifiliga i la'asaga uma o le olaga, ae e sili ona taua i totonu lagolago ile atina'eina ole mafaufau ile maitaga ma le fa'asusu4. E mafai foi ona fesoasoani faaitiitia le mafaufau faʻaitiitia i tagata matutua5.
Manatua! Na'o le tasi le fuamoa lapoa e fa'ataunu'uina 25% o au filifiliga i aso uma e manaʻomia1, aumaia ia te oe aoga ofoofogia fai'ai i le tasi manaia, afifi eseese.
Fafaga lou tino
Lelei mo le tino faʻapea foʻi ma le faiʻai! O fuamoa o le a puna malosi o mea'ai taua lea e lagolagoina le tele o itu eseese o le soifua maloloina o le tino.
E taua le polotini mo le malosi ma le toe faaleleia o maso ma aano, ma e le gata o fuamoa e tumu i ai, ae o le polotini o loʻo i ai maualuga le tulaga lelei, o lona uiga e faigofie ona fa'amalieina ma le tu'ufa'atasiga sa'o o amino acids taua uma e iva. O le mea tonu lea e ese ai fuamoa mai isi puna porotini!
E taua tele le fa'amalieina o mana'oga o le porotini i aso ta'itasi fa'asagatau fa'ama'i pipisi, fa'atupuina le malosi o lauulu ma fao, fa'asilisiliina le soifua maloloina o ponaivi, ma le fausiaina o maso - faʻaopoopo e mafai ona lagolagoina ma mamafa pulega6-10.
O fuamoa foi o se mea'ai fa'alelei mata, faatasi ai ma a latou yolks o loʻo i ai ni antioxidants malosi, lutein ma zeaxanthin11,12. O suʻesuʻega ua faʻaalia ai o le taumafaina masani o nei meaʻai e mafai ona matuaʻi fa'aitiitia le tulaga lamatia o fa'ama'i ma le fa'aleagaina o mata13-16. I se tasi suʻesuʻega faʻatonutonu, 'ai na o le 1.3 fuamoa fuamoa i le aso mo le 4.5 vaiaso na faʻateleina ai le maualuga o le lutein i le toto i le 28-50% ma le zeaxanthin e 114-142%.17.
gata i lea, vitamini A, vitamini E ma seleni e maua foi i fuamoa, e lagolago ai le soifua maloloina o mata a o e matua. O le mea moni, o le le lava o le vaitamini A o le mafuaaga autu lea o tauaso i le lalolagi18.
I lana tautalaga e uiga i lana UN Nutrition Report na tatalaina ia Iuni 2021, Lora Iannotti, faatonu o le E3 Nutrition Lab i le Iunivesite o Uosigitone i St. Louis, fai mai e tatau i se tamaititi ona inu a itiiti ifo. 12 taimi e sili atu i se isi mea e faʻavae i laʻau, e pei o kāloti, e maua ai le aofaʻi o vitamini A e maua i totonu o sina laulau fuamoa19. E fa'apea fo'i ma le va'ai, e fesoasoani le vaitamini A i fuamoa e fa'atumauina pa'u soifua maloloina ma se puipuiga malosi.
O fuamoa fuamoa ose tasi foi lea nai punaoa faanatura o vaitamini D. O nisi taimi e ta'ua o le 'sunshine vitamin', o le vitamini D e iai sona sao taua i le tausia o le soifua maloloina o tatou tino, aemaise o tatou ponaivi ma le tino puipuia5.
E tele isi mea'ai i fuamoa e maua ai le tele o fa'amanuiaga, e aofia ai uʻamea, lea e ave le okesene i sela ma fesoasoani e puipuia le anemia; ma vitamini B12 ma iodine, e lagolago ai le soifua maloloina o le fai'ai ma le tuputupu a'e ma le tuputupu a'e o tamaiti.
Puipuia lou paneta
O le mea e ofo ai, o fuamoa e le gata mo le soifua maloloina o le tagata, ae o le soifua maloloina foi o le paneta! O fuamoa o le a maualalo le aafiaga puna porotini ma ia maua le pito maualalo tulagavae siosiomaga e masani ona maua ai polotini a manu ma fa'atusa i nisi o mea'ai e fa'atatau i la'au20.
O le fa'afetai lea i le fa'aleleia fou ma le tele o fa'atupuina o mea na maua i totonu o fa'ato'aga ma le sapalai fuamoa i tausaga talu ai nei. Mo se faʻataʻitaʻiga, i Kanata le tulagavae siʻosiʻomaga o le sapalai sapalai fuamoa pa'u ile toeitiiti 50% i le va o le 1962 ma le 2012, a'o fa'atupulaia fuamoa i le 50%21.
E faapena foi, i le 2010, o le tulagavae siʻosiʻomaga o le kilokalama o fuamoa na gaosia i Amerika sa iai faaititia e 65% faatusatusa i le 1960, faatasi ai ma kasa oona e fa'aitiitia ile 71%22.
E fa'aaoga fo'i e fuamoa sina vai pe a fa'atusatusa i isi puna polotini ta'uta'ua, pei o nati, e mana'omia e sili atu i le fa taimi le sili atu o le vai nai lo fuamoa, i le kalama o polotini23.
E le gata i lea, o pisinisi fuamoa o loʻo sailia pea ni auala fou e faʻaleleia atili ai le gaosiga o le siosiomaga.
I Ausetalia, e 10 mai le 12 tele a le atunuu e gaosia fuamoa ua uma ona faatino nisi ituaiga o malosi ole la ile latou faatoaga. Ma i Kanata, o le le fa'ato'aga fa'ato'aga muamua i le lalolagi o loo faagaoioia. O lo'o galue malosi fo'i le pisinisi fuamoa mo le tele maua soya gafataulimaina, e fesoasoani e taofia le taia o vaomatua i Amerika i Saute.
Lelei atoatoa
O fuamoa o se afifi lelei atoatoa o le natura – e malosi mea'ai ma e maualalo le aafiaga o le siosiomaga. E le gata i lea, e taugofie, sili ona lelei, ma sili ona manaia!
lea Aso Soifua Maloloina a le Lalolagi, a o tatou vaavaai atu i a tatou faiga taumafa e fesoasoani e faamautu ai se lumanai manuia mo i tatou lava ma lo tatou paneta, e tatau ona tatou iloa le taua o fuamoa e mafai ona faia i le foiaina o le fiaai ma le tau tutusa.
mau faasino
2 Zeisel SH & da Costa KA (2009)
6 Westerterp-Plantanga MS (2008)
8 Altorf-van der Kuil W, et al (2010)
10 Maua Ta'e
17 Handelman GJ, ma isi (1999)
19 Inisitituti Su'esu'ega Fa'aolafaga Fa'avaomalo (IRLI)
20 Lalolagi Aʻoaʻoga Inisetiute (WRI)
21 Faifaatoaga fuamoa o Kanata
23 Mekonnen MM & Hoekstra AY (2012)
Fa'alauiloa le malosi o le fuamoa!
Ina ia fesoasoani ia te oe e faamanatu le Aso o le Soifua Maloloina a le Lalolagi, ua fausia e le IEC se pusa meafaigaluega e mafai ona sii mai, e aofia ai feʻau autu, o le tele o faʻataʻitaʻiga faʻasalalauga faʻasalalau lautele, faʻatusa ata mo Instagram, Twitter ma Facebook, ma se pepa faʻatau fuamoa (Na'o meafaigaluega fa'aPeretania).
La'u mai i lalo le meafaigaluega ole Aso Soifua Maloloina ole Lalolagi (Igilisi)
La'u mai i lalo le pusa meafaigaluega mo le Aso Soifua Maloloina a le Lalolagi (Sipaniolo)